​

Tóm tắt: Trong những năm qua, được sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và Nhà nước; Tỉnh ủy - Hội đông Nhân dân - Ủy ban Nhân dân - Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh, các cấp ủy, chính quyền địa phương luôn quan tâm phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) thông qua thực hiện các chương trình, dự án, chính sách dân tộc. Hệ thống các chính sách dân tộc nói chung, chính sách thực hiện tại vùng DTTS nói riêng được xây dựng trên cơ sở lấy lợi ích và quyền lợi cơ bản của Nhân dân làm nền tảng, đã bao phủ mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng. Qua đó, tác động trực tiếp và hiệu quả tới đời sống đồng bào DTTS, tập trung hỗ trợ sinh kế, tạo cơ hội xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống vùng đồng bào DTTS, góp phần gìn giữ, củng cố và tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc, tạo nên sự đồng thuận xã hội vì sự phát triển của đất nước. Những kết quả đó là quá trình lãnh đạo, chỉ đạo của cả hệ thống chính trị trong phát triển kinh tế - xã hội của toàn tỉnh nói chung và vùng đồng bào DTTS  nói riêng nhằm chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào DTTS  tỉnh Đồng Nai.

Từ khóa: Bài học kinh nghiệm, công tác dân tộc, kết quả, tỉnh Đồng Nai,

1. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng về công tác dân tộc

Tỉnh Đồng Nai với 11 đơn vị hành chính (09 huyện, 02 thành phố), có 159 xã, phường, thị trấn[1]. Toàn tỉnh hiện có 24/159 xã thuộc xã khu vực I vùng dân tộc thiểu số[2]; 58 ấp DTTS và miền núi thuộc 43 xã[3] với 50 thành phần dân tộc cùng sinh sống. Dân số toàn tỉnh khoảng 3,2 triệu người, trong đó, đồng bào DTTS có gần 200.000 người, chiếm 6,42% dân số toàn tỉnh. Đồng bào các HTTS ở Đồng Nai có truyền thống đoàn kết, gắn bó, tương trợ, giúp nhau cùng phát triển. Đồng bào DTTS sống rải rác, xen kẽ trên địa bàn các huyện, thành phố, tập trung đông ở vùng sâu, vùng xa, vùng căn cứ kháng chiến cũ trên địa bàn các huyện: Tân Phú, Định Quán, Xuân Lộc, Cẩm Mỹ, Vĩnh Cửu, Long Thành, Trảng Bom và thành phố Long Khánh. Mỗi dân tộc đều có văn hóa truyền thống riêng về ngôn ngữ, phong tục tập quán, tín ngưỡng, lễ hội... tạo nên bản sắc văn hóa đặc trưng của từng dân tộc.

Những năm qua, Đảng và Nhà nước luôn xác định công tác dân tộc, thực hiện chính sách dân tộc có vị trí vô cùng quan trọng trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Nhiều chủ trương, chính sách về công tác dân tộc được thực hiện hiệu quả, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của hệ thống chính trị các cấp và sự đồng thuận của toàn xã hội. Các cấp ủy, chính quyền tỉnh Đồng Nai luôn tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, nâng cao nhận thức, trách nhiệm về công tác dân tộc và thực hiện chính sách dân tộc trên địa bàn tỉnh xem đây là vấn đề quan trọng, cấp bách, lâu dài, là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và cả hệ thống chính trị. Quán triệt, cụ thể hoá, triển khai thực hiện có hiệu quả các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác dân tộc, trong đó: Tập trung tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức tự lực, tự cường, vận động đồng bào khắc phục tư tưởng trông chờ, ỷ lại, nỗ lực phấn đấu, vươn lên phát triển sản xuất, xóa đói, giảm nghèo, làm giàu cho gia đình và xã hội; thực hiện tốt công tác phối hợp, bảo đảm chặt chẽ, đồng bộ, hiệu quả giữa các cấp, các ngành trong tỉnh về thực hiện công tác dân tộc, chính sách dân tộc tỉnh Đồng Nai theo Kết luận số 65-KL/TW, ngày 30/10/2019 của Bộ Chính trị[4] và các nghị quyết của Quốc hội, văn bản liên quan về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030[5].

Trên cơ sở đó Ủy ban Nhân dân tỉnh giao các Sở, ban, ngành và địa phương triển khai xây dựng chương trình, chính sách phù hợp để thực hiện phát triển kinh tế  - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi[6]; đề ra các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao nhận thức trách nhiệm của các tổ chức và cá nhân về công tác dân tộc, chủ động xây dựng chương trình cụ thể để thực thi có hiệu quả các chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước áp dụng trên địa bàn tỉnh.

2. Kết quả đạt được về công tác dân tộc trên địa bàn tỉnh Đồng Nai thời gian qua

Thứ nhất, về chính sách kinh tế - xã hội. Hiện nay hầu hết các xã vùng đồng bào dân tộc đều có đường nhựa đi đến trung tâm; 100% các xã, ấp vùng đồng bào dân tộc có điện lưới quốc gia, trường học, trạm y tế, bưu điện văn hoá, trung tâm học tập cộng đồng; 100% xã có trạm truyền thanh, 100% ấp có cụm loa truyền thanh, tỷ lệ phủ sóng truyền hình đạt 100%; 99,9% số hộ dân tộc có điện sinh hoạt, trên 95% số hộ được sử dụng nước sạch; 90% số hộ có phương tiện nghe nhìn. Từ đó, tạo nên diện mạo mới trong vùng đồng bào DTTS, đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân không ngừng được nâng lên. hiện có khoảng 1.049 doanh nghiệp, điểm dịch vụ hợp tác xã, xưởng chế biến nông - lâm - thủy sản đang hoạt động và đóng tại các địa bàn vùng đồng bào DTTS. Từ đó, với nguồn nhân công được sử dụng tại chỗ đã tạo công ăn, việc làm và thu nhập ổn định cho bà con dân tộc tại chỗ.

Thứ hai, chính sách về phát huy bản sắc văn hóa, tiếng nói, chữ viết và truyền thống tốt đẹp của các dân tộc. Các lễ hội truyền thống của đồng bào các DTTS được quan tâm hỗ trợ, tạo điều kiện để phục dựng, khôi phục và tổ chức hàng năm, mang đậm sắc thái truyền thống của từng dân tộc, tạo được không khí tươi vui, đoàn kết và thân ái tại các địa phương. Tỉnh, huyện đầu tư xây dựng và đưa vào sử dụng 16 nhà văn hóa dân tộc Stiêng, Chơ ro, Mạ, Chăm, Mường... thuộc các huyện nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt cộng đồng, duy trì và bảo lưu các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc, đồng thời tỉnh cũng đã trang bị 02 đợt gồm: 16 bộ cồng, 15 bộ chiêng, 8 bộ trống, 3 bộ chập chạ, 2 bộ ngũ âm... cho các Nhà văn hóa dân tộc và nơi có đông đồng bào dân tộc sinh sống. Tại 159/159 xã, phường, thị trấn trong tỉnh đã có trung tâm học tập cộng đồng và đang từng bước phát huy tác dụng trong việc tuyên truyền đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến quần chúng nhân dân. Phong trào xây dựng gia đình văn hóa vùng đồng bào DTTS được đẩy mạnh. Đến nay 98% các gia đình đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh đạt chuẩn gia đình văn hóa.

Thứ ba, chính sách giáo dục - đào tạo. Đối với hệ thống trường học hiện nay có 265 điểm trường đáp ứng đủ nhu cầu học tập trong đó có con em đồng bào DTTS tại các địa phương. Tỉnh Đồng Nai hiện có 159/159 đơn vị cấp xã đạt chuẩn về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi; Duy trì kết quả 100% đơn vị cấp xã và cấp huyện đạt chuẩn quốc gia về xóa mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học, phổ cập giáo dục trung học cơ sở. Trong công tác đào tạo, nhà trường luôn chú trọng đưa chương trình đào tạo đặc thù nhằm giáo dục về việc giữ gìn di sản văn hóa truyền thống của các dân tộc cho học sinh. Chất lượng nguồn nhân lực vùng DTTS ngày càng được nâng cao. Hàng năm, tỉnh Đồng Nai có 45.000 học sinh DTTS. Có 03 trường dân tộc nội trú (DTNT), gồm 02 trường DTNT cấp huyện dạy học cấp THCS và 01 trường PTDTNT tỉnh dạy học cấp trung học phổ thông với khoảng hơn 1.000 học sinh. Cơ sở vật chất của các trường điều được xây dựng kiên cố, đạt chuẩn và có vị trí giao thông thuận lợi, tạo điều kiện tốt cho việc đi lại và học tập của học sinh.

Thứ tư, Chính sách về y tế. Mạng lưới y tế các địa phương được quan tâm đầu tư và từng bước hoàn thiện. 159/159 xã, phường, thị trấn đều có trạm y tế, trong đó có một số trạm y tế xã được nâng cấp thành phòng khám đa khoa, trung tâm y tế khu vực; có đầy đủ y bác sỹ, trang thiết bị và cơ số thuốc cần thiết đảm bảo việc khám chữa bệnh cho đồng bào DTTS số với các chương trình phòng, chống bệnh truyền nhiễm, tiêm chủng các loại vacxin cho trẻ em trong độ tuổi.

Thứ năm, Nhóm chính sách đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, nhân sĩ, trí thức DTTS. Thời gian qua, tỉnh luôn chú trọng chỉ đạo tập trung triển khai thực hiện đầy đủ các chế độ, chính sách giáo dục trong vùng đồng bào DTTS, tạo điều kiện cho các em học sinh, sinh viên là người DTTS có điều kiện tốt trong học tập và vươn lên trong cuộc sống. Công tác đào tạo nghề cho đồng bào DTTS cũng được tỉnh đặc biệt quan tâm. Việc bố trí công tác và sử dụng sau đào tạo cho sinh viên sau khi tốt nghiệp được thực hiện đúng chủ trương, mục đích của chế độ cử tuyển, bổ sung nguồn cán bộ, công chức là người DTTS có trình độ chuyên môn đại học công tác tại địa phương. Đến nay, số lượng cán bộ, công chức là người DTTS đang công tác tại các cơ quan hành chính Nhà nước các cấp là 235 người; viên chức khối sự nghiệp: 1.503 người; đảng viên người DTTS là 1.425 người.

Thứ sáu, chính sách tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước. Hàng năm, thực hiện nhiệm vụ của Hội đồng phổ biến giáo dục pháp luật của tỉnh, Ban Dân tộc với chức năng chuyên môn được giao đã phối hợp tổ chức thực hiện tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho người đồng bào DTTS và học sinh tại các trường phổ thông dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh. Nội dung và hình thức tuyên truyền có nhiều đổi mới, đa dạng, phong phú và sáng tạo phù hợp với nhu cầu và tình hình thực tiễn của từng địa phương. Từ đó góp phần giúp bà con đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh Đồng Nai luôn nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, tự nguyện, tự giác tham gia xây dựng phong trào: “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc", “Toàn dân xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư", phát huy truyền thống cách mạng của đồng bào các DTTS trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thứ bảy, hỗ trợ hoạt động bình đẳng giới vùng dân tộc thiểu số. Thực hiện Kế hoạch số 3465/KH-UBND ngày 10/4/2018 của UBND tỉnh[7]. Trong những năm qua tỉnh đã tổ chức tập huấn 06 lớp bồi dưỡng kiến thức, nâng cao kỹ năng tuyên truyền pháp luật về bình đẳng giới cho người làm công tác dân tộc, Bí thư ấp, Trưởng ấp và người có uy tín trên địa bàn tỉnh cho: 1.324 lượt đại biểu tham dự. Tổ chức 36 Hội nghị tuyên truyền, phổ biến pháp luật về bình đẳng giới cho đồng bào DTTS cho gần 7.500 lượt đồng bào tham dự. Nội dung Hội nghị về bình đẳng giới giúp chuyển biến nhận thức và hành vi của đồng bào DTTS về giới và bình đẳng giới trong quan hệ đối xử giữa nam và nữ, trong thực hiện kế hoạch hóa gia đình, và vị thế của phụ nữ trong gia đình và ngoài xã hội. Góp phần vào việc thay đổi nhận thức của phụ nữ theo hướng tiến bộ về vị trí, vai trò của phụ nữ và giúp phụ nữ khẳng định được bản thân trong xã hội.

Thứ tám, chính sách phát huy vai trò người có uy tín trong đồng bào DTTS. Với số lượng 206 vị là người có uy tín trong đồng bào DTTS Công tác vận động và phát huy vai trò của người có uy tín trong vùng đồng bào DTTS được quan tâm thực hiện. Định kỳ hàng quý tổ chức Họp mặt để trao đổi, đánh giá mối quan hệ phối hợp giữa người có uy tín với các cấp chính quyền địa phương, Mặt trận tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, xây dựng nông thôn mới; giữ gìn, bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc. Đồng thời các cấp, các ngành thường xuyên tổ chức thăm và tặng quà khi người uy tín gia đình người có uy tín ốm đau, qua đời. Từ năm 2020 đến nay tỉnh Đồng Nai đã tổ chức thực hiện các chính sách đối với người có uy tín trong vùng đồng bào DTTS với tổng kinh phí trên 12.730,964 triệu đồng. 

Thứ chín, chính sách đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, nhân sĩ, trí thức dân tộc thiểu số. Thời gian qua, tỉnh luôn chú trọng chỉ đạo tập trung triển khai thực hiện đầy đủ các chế độ, chính sách giáo dục trong vùng đồng bào DTTS tạo điều kiện cho các em học sinh, sinh viên là người DTTS có điều kiện tốt trong học tập và vươn lên trong cuộc sống. Công tác đào tạo nghề cho đồng bào DTTS cũng được tỉnh đặc biệt quan tâm. Việc bố trí công tác và sử dụng sau đào tạo cho sinh viên sau khi tốt nghiệp được thực hiện đúng chủ trương, mục đích của chế độ cử tuyển, bổ sung nguồn cán bộ, công chức là người DTTS có trình độ chuyên môn đại học công tác tại địa phương. Đến nay, số lượng cán bộ, công chức là người DTTS đang công tác tại các cơ quan hành chính Nhà nước các cấp là 235 người; viên chức khối sự nghiệp: 1.503 người; đảng viên người DTTS là 1.425 người.  

Bên cạnh những kết quả đạt được, kết quả thực hiện công tác dân tộc vẫn còn tồn tại một số hạn chế: Nhận thức về vấn đề dân tộc, công tác dân tộc và chính sách dân tộc ở một số nơi chưa toàn diện, sâu sắc; công tác phối hợp giữa các cơ quan, địa phương trong triển khai thực hiện công tác dân tộc chính sách dân tộc có lúc chưa đồng bộ, thường xuyên; một bộ phận đồng bào DTTS chưa thật sự nỗ lực vươn lên, tự bằng lòng với hiện tại; trình độ dân trí của một bộ phận đồng bào còn thấp nên hiệu quả thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật hiệu quả chưa cao. Đồng bào các DTTS sinh sống xen kẽ, rãi rác chủ yếu ở vùng sâu, vùng xa nên khó khăn trong việc đầu tư và tiếp cận với các dịch vụ, phúc lợi xã hội và nền kinh tế thị trường.

3. Những bài học kinh nghiệm rút ra

Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành và toàn thể xã hội công tác dân tộc và thực hiện chính sách dân tộc. Phải coi công tác dân tộc là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, lâu dài của cả hệ thống chính trị. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục chủ trương, chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước cho cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Hai là, xây dựng chính sách phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội ở địa phương và vùng đồng bào DTTS, nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, y tế, giáo dục - đào tạo, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc; đẩy mạnh thực hiện quy chế dân chủ cơ sở, thực hiện tốt phương châm: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng" và xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc nhằm từng bước đáp ứng sự tiến bộ, công bằng, phúc lợi xã hội, giảm chênh lệch giàu nghèo, phân tầng xã hội giữa các tầng lớp nhân dân ở từng vùng trên địa bàn.

Ba là, tiếp tục chú trọng công tác thông tin, tuyên truyền, vận động, phổ biến chính sách pháp luật cho đồng bào DTTS thực hiện đúng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; phát huy vai trò người có uy tín, già làng trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nêu gương điển hình tiên tiến; khắc phục tư tưởng ỷ lại, trông chờ sự đầu tư hỗ trợ của nhà nước.

Bốn là, thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện các chính sách dân tộc; nắm tình hình và tâm tư nguyện vọng của đồng bào để giải quyết vấn đề theo đặc điểm riêng của từng dân tộc.

Năm là, chú trọng bồi dưỡng, nâng cao năng lực cán bộ, nhất là cán bộ người dân tộc thiểu số. Quan tâm kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ làm công tác dân tộc, nâng tỷ lệ cán bộ là người dân tộc thiểu số. Ưu tiên phát triển nguồn nhân lực, nâng cáo dân trí gắn với đào tạo nghề giải quyết việc làm cho đồng bào dân tộc thiểu số.

[1] Theo Nghị quyết 1194/NQ-UBTVQH15 ngày 28/9/2024 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2023 – 2025

[2] Quyết định 861/QĐ-TTg ngày 04/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt danh sách các xã khu vực III, khu vực II, khu vực I thuộc đồng bào dân tộc thiểu số và mienf núi giai đoạn 2021-2025

[3] Quyết định số 479/QĐ-UBDT ngày 30/7/2024 của Ủy ban Dân tộc. về phê duyệt, bổ sung và hiệu chỉnh tên huyện, xã, thôn đặc biệt khó khắn; thôn thuộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025.

[4]. Kết luận số 65-KL/TW, ngày 30/10/2019 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW ngày 12/3/2003 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá IX) về công tác dân tộc trong tình hình mới

[5] Nghị quyết số 88/2019/QH14 ngày 18/11/2019 về phê duyệt Đề án tổng thể phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030; Nghị quyết số 120/2020/QH14 ngày 19/6/2020 của Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030; Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14 tháng 10 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025.

[6] Thông tri số 02-TT/TU, ngày 24/12/2015 của Ban Thường vụ Tỉnh về thực hiện Chỉ thị của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Tăng cường và đổi mới công tác dân vận của Đảng ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số"; Chỉ thị số 55-CT/TU, ngày 27/4/2020 về tiếp tục thực hiện Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về “Công tác dân tộc" trong tình hình mới; Quyết định số 1307/QĐ-UBND ngày 20/5/2022 của UBND tỉnh ban hành Chương trình công tác dân tộc trên địa bàn tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2022–2025; Kế hoạch số 190/KH-UBND ngày 22/8/2022 của UBND tỉnh Đồng Nai triển khai thực hiện Chiến lược công tác dân tộc trên địa bàn tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2022 – 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Kế hoạch số 121/KH-UBND ngày 12/5/2023 về thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2023-2030, giai đoạn I: từ năm 2023 đến năm 2025.

[7] Kế hoạch số 3465/KH-UBND ngày 10/4/2018 của UBND tỉnh về triển khai thực hiện Đề án hỗ trợ hoạt động Bình đẳng giới vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2018 - 2025 trên địa bàn tỉnh Đồng Nai​​